چگونگی رعایت بهداشت محیط توسط کادر درمان و نکات مهم برای پرسنل درمانی
- مسئولیت‌پذیری: رعایت بهداشت محیط به عهده بخش خدمات و نیز پرسنل شاغل می‌باشد.
در محیط‌های در معرض خطر مانند بیمارستانها، پرسنل باید از نظر آگاهی و توانایی عملی به حدی برسند که نه تنها خود بیمار نشوند بلکه بتوانند با نظافت صحیح و رعایت کلیه مسائل مربوط از سرایت بیماری‌ها جلوگیری نمایند.
سرپرستار در شیفت صبح (مسئول شیفت در عصر و شب) مسئولیت نظارت بر حسن انجام موارد بهداشتی را بر عهده دارد. - شستشوی دست‌ها: پس از هر گونه تماس با مواد گیاهی (گل و گیاه)، پس از استفاده یا جابجایی بدپن (لگن)، پس از تماس با ظروف ادراری (حتی اگر ظاهراً تمیز باشند)، و به طور کلی رعایت موارد کنترل عفونت و شستن دست‌ها در ارتباط با وسایلی مانند تلفن همراه ضروری است. شستشوی صحیح دست‌ها در اتاق عمل نیز اهمیت دارد.
- استفاده از وسایل حفاظت فردی:
- در هنگام جمع‌آوری زباله و شستشوی توالت‌ها از دستکش مخصوص استفاده شود.
- در هنگام کار، لباس کار مناسب، دستکش، و در هنگام شستشوی سرویس‌های بهداشتی حتماً از چکمه استفاده گردد.
- در صورت آلوده بودن ملحفه‌ها به خون و سایر مایعات بدن، هنگام جمع‌آوری آن‌ها از دستکش و ماسک استفاده شود.
- هنگام جمع‌آوری و حمل البسه، پرسنل از ماسک و دستکش استفاده کنند.
- برای پاک کردن ترشحاتی که از آلودگی آن‌ها مطمئن هستیم، همیشه دستکش یک بار مصرف پوشیده شود. اگر خطر آلودگی لباس نیز وجود دارد، از آپرون پلاستیکی (یک بار مصرف) استفاده گردد.
- در صورت پاشیده شدن خون و مایعات آلوده به خون، دستکش و در صورت لزوم سایر محافظ‌ها پوشیده شود.
- نظافت و تمیز کردن محیط (واشینگ):
- پرسنل خدمات مسئول نظافت روزانه محیط بیمارستان از جمله کف، دیوارها، سقف‌ها، شیشه‌ها، تخت‌ها، روی کمدها، سایر اثاثیه، توالت‌ها، حمام‌ها و سینک‌ها می‌باشند.
- سطوح خدماتی (مثل کف، سقف) و سطوحی که دست به طور مکرر با آن‌ها در تماس است (مانند دستگیره درها، نرده‌های تخت‌ها، کلیدهای برق) نیاز به نظافت و گردگیری منظم دارند.
- نظافت کف حداقل یک بار در هر شیفت کاری انجام شود.
- توجه به نظافت سطوح مرطوب مانند توالت‌ها، حمام‌ها و سینک‌ها که محیط مناسبی برای رشد و دوام باسیل‌های گرم منفی هستند، ضروری است.
- در زمان پاک کردن دیوارها، سطوح آن‌ها باید حتی‌المقدور خشک نگه داشته شود. دیوارهای آسیب دیده باید به سرعت ترمیم شوند، بویژه در اتاق عمل.
- روی کمدها، قفسه‌ها و سایر اثاثیه باید به طور مرتب و روزانه با محلول دترجنت تازه تهیه شده و دستمال یک بار مصرف پاک شوند. در صورت لزوم گردگیری با دستمال مرطوب انجام شود و اگر گرد و خاک تجمع می‌یابد، زمان نظافت نزدیک‌تر شود.
- به توالت‌ها حداقل روزانه یک بار نظافت شوند و در صورت آلودگی قابل رؤیت پاک گردند.
- محل شستشوی دست‌ها (سینک‌ها) حداقل روزانه توسط پرسنل خدمات تمیز گردد.
- حمام‌ها باید حداقل روزی یک بار توسط پرسنل خدمات شسته شوند. بیماران نیز تشویق شوند تا بعد از هر بار استحمام، حمام را پاک و تمیز کنند.
- روش‌های واشینگ و انواع آن:
- نظافت می‌تواند با استفاده از آب، دترجنت و یا ماده ضد عفونی کم اثر انجام شود.
- نظافت با دترجنت (مواد پاک کننده): دترجنت‌ها (مانند صابون، مایع ظرفشویی) با اثر فیزیکی باعث حذف میکروارگانیسم‌ها می‌شوند. برای نظافت روتین بسیاری از سطوح و وسایل، محلول دترجنت معمولاً کافی است. برای لکه‌گیری و جرم‌گیری استفاده از دترجنت لازم است.
- نظافت با گندزدا (مواد گندزدا): گندزداها با اثر بر روی باکتری باعث جلوگیری از رشد آن‌ها می‌شوند. استفاده از مواد ضد عفونی (گندزدا) بطور عموم لازم نبوده و تنها بصورت کنترل شده و تحت سیاست خاصی استفاده می‌شوند. در مواردی که خطر آلودگی با بعضی عوامل بیماری‌زا وجود دارد یا ترشحات حاوی ارگانیسم‌های بالقوه خطرناک هستند، باید از گندزدا استفاده کرد. استفاده از مواد ضد عفونی باید حتماً بصورت صحیح رقیق شده و برای هر بار استفاده بصورت تازه تهیه و پس از استفاده بلافاصله دور ریخته شوند. استفاده از مواد ضد عفونی باید با هماهنگی کمیته کنترل عفونت بیمارستان صورت پذیرد.
- نظافت مرطوب: نظافت مرطوب با فواصل زمانی مشخص برای برطرف نمودن رسوبات، رنگ‌ها و آلودگی‌ها انجام می‌شود.
- نظافت خشک: گردگیری با دستمال مرطوب برای اثاثیه و تلویزیون/قاب عکس. استفاده از جاروی برقی یا زمین شوی جاذب گرد و غبار به جای جاروی دستی در محل تهیه غذا، ارائه خدمات به بیماران و اتاق درمان.
- طریقه درست و توصیه شده برای انجام واشینگ و تمیز کردن محیط:
- جهت کاهش انتقال میکروارگانیسم‌ها، نظافت، ضد عفونی و استریلیزاسیون وسایل و محیط اطراف مورد نیاز است.
- در صورت عدم جرم‌زدایی مکانیکی، دترجنت‌ها و مواد ضد عفونی نمی‌توانند فعالیت ضد میکروبی خود را بطور مناسب اعمال نمایند.
- روش‌های نظافت باید با فواصل زمانی استاندارد برای دیوارها، کفپوش‌ها، رختخواب‌ها، پرده‌ها، اثاثیه، حمام‌ها، توالت‌ها و کلیه وسایل مورد استفاده بکار گرفته شود. روش‌ها باید متناسب با احتمال آلودگی و نوع ضد عفونی اختصاصی شوند.
- در مناطق B (بیمارانی که عفونی نبوده یا حساسیت بالایی ندارند)، روش‌هایی جهت نظافت بکار گرفته شود که گرد و غبار ایجاد نکند (استفاده از جاروهای برقی یا معمولی توصیه نمی‌شود).
- در مناطق C (بخش‌های ایزوله یا بیماران عفونی)، نظافت با دترجنت‌های مناسب و سپس محلول‌های ضد عفونی کننده لازم است. هر اتاق باید با وسایل جداگانه نظافت شود تا از انتقال و انتشار عفونت جلوگیری شود.
- در مناطق D (حفاظت به صورت ایزولاسیون – بیماران با حساسیت بالا یا مکان‌های محافظت شده مانند اتاق‌های عمل، ICU)، نیاز به استفاده از محلول‌های دترجنت و ضد عفونی کننده دارد و لازم است از وسایل نظافت مجزا استفاده شود.
- هنگام پاک کردن کف زمین با دترجنت، بهتر است از دو سطل استفاده شود. سطوح باید حتی الامکان خشک باقی بمانند.
- وسایل تمیز کننده زمین (تی‌ها، سطل‌ها، پارچه‌ها) باید تمیز، خشک و در محل مناسب نگهداری شده و در محل مناسب تخلیه گردند. خشک نمودن این وسایل مهم است زیرا براحتی با باسیل‌های گرم منفی آلوده می‌شوند.
- وسایل تمیز کننده پس از استفاده در اتاق بیماران عفونی یا اتاق‌های ایزوله یا احتمالاً بیمارانی که نقص سیستم ایمنی دارند، بایستی ضد عفونی شوند قبل از استفاده در اتاق بیمار دیگر. روش مرجح برای ضد عفونی تی‌ها شستشو با سیستم حرارتی در لندری است، ولی می‌توان ابتدا کاملاً شستشو و سپس در محلول هیپوکلریت سدیم 1% استفاده نمود.
- محلول‌های پاک کننده و گندزدا باید مرتباً تعویض شده و پس از اتمام نظافت روزانه دور ریخته شوند.
- پارچه و سر تی زمین شوی باید بعد از استفاده شسته شود و قبل از استفاده مجدد خشک شود.
- محلول‌های پاک کننده و ضد عفونی کننده که نیاز به رقیق سازی دارند، باید تازه و به صورت روزانه تهیه گردد و از نگهداری آن‌ها برای روز بعد خودداری گردد.
- کدبندی وسایل نظافت (مانند تی‌ها، سطل‌ها، پارچه‌ها) برای کار برد در مناطق مختلف ضروری است. تی‌ها باید همیشه آویزان باشند و در صورت امکان در هوای آزاد نگهداری شوند.
- نخ تی‌ها باید هر 15 روز یکبار تعویض شوند.
- برس مخصوص پاک کردن توالت باید به اندازه کافی آبکشی شده و خوب تکان داده شود تا آب آن تخلیه و بعد به صورت خشک نگهداری شود. از اسفنج نباید برای پاک کردن سطوح استفاده کرد.
- برس‌های نایلونی برای نظافت حمام‌ها و سینک‌ها استفاده شود. از دستمال‌های پنبه‌ای یا برس‌های غیر پلاستیکی نباید برای نظافت حمام و سینک استفاده کرد زیرا موجب آلودگی شدید شده و ضد عفونی آن‌ها مشکل می‌گردد.
- اگر پارچه‌های چند بار مصرف برای نظافت استفاده می‌شوند، باید پس از هر بار استفاده شسته شده و سپس خشک گردند (ترجیحاً توسط ماشین‌های شستشو که دارای سیکل ضد عفونی باشند).
- استفاده از پارچه‌های با رنگ‌های مختلف برای محل آشپزخانه و یا غذا خوری ضروری است.
- نظافت ترالی زباله: ترالی‌های زباله باید بعد از هر بار تخلیه بوسیله برس مخصوص، دترجنت و آب ژاول 1% شستشو و ضد عفونی شوند بطوریکه تمام سطوح داخلی و خارجی آن کاملاً تمیز شود.
- نظافت تخت و لاکر: بعد از ترخیص هر بیمار با ماده دترجنت شسته و سپس خشک کنید. در مورد بیماران عفونی از ماده گندزدا استفاده و سپس با دترجنت شسته، آبکشی و خشک کنید. هنگام بستری بودن بیمار می‌توان با دستمال مرطوب آغشته به مواد ضد عفونی کننده، تخت و لاکر را ضد عفونی کرد.
- تشک و بالش‌ها: باید داخل روکش ضد آب قرار گیرند و اگر احتمال آلودگی با مایعات بدن بیمار می‌رود، داخل یک رویه ضد آب دیگر نیز قرار گیرند. برای رفع آلودگی روکش‌ها، استفاده از محلول دترجنت و خشک کردن آن‌ها معمولاً کافی است. از مصرف گندزداهای فنل به دلیل افزایش نفوذپذیری روکش‌ها خودداری شود.
- ترالی پانسمان و دارو: روی ترالی با محلول مناسب گندزدایی قبل از انجام کار و پایان هر شیفت کاری بایستی گندزدایی شود.
- بدپن (لگن) و ظروف ادراری: لگن‌ها باید در ماشین شستشوی لگن شستشو و ضد عفونی گردند. ظروف ادراری که با حرارت ضد عفونی نشده‌اند، باید به عنوان ظروف آلوده تلقی گردند.
- مدیریت پسماند (زباله):
- زباله بیمارستانی شامل کلیه مواد زائد جامد و نیمه جامد تولیدی از تمام بخش‌ها و واحدهای درمانی و غیر درمانی بیمارستان است.
- زباله‌ها به سه دسته معمولی (شبه خانگی)، عفونی و خطرناک، و نوک تیز و برنده تقسیم می‌شوند.
- زباله‌های معمولی در کیسه مقاوم مشکی رنگ جمع‌آوری و روزانه منتقل می‌شوند.
- زباله‌های عفونی و خطرناک می‌توانند حداقل یک بیماری عفونی را منتقل کنند و شامل زباله‌های اتاق عمل، زایمان، اورژانس، ICU، تزریقات، آزمایشگاه، پانسمان، دیالیز، خون آلوده، نمونه‌های آزمایشگاهی، پلاستیک‌های آلوده (سوند، کیسه ادرار، سرنگ) و داروها می‌شوند.
- زباله‌های نوک تیز و برنده (سرسوزن، تیغ جراحی) بایستی در ظرف مخصوص دردار و مقاوم جمع‌آوری و دفع گردند.
- زباله‌های عفونی و نوک تیز و برنده دارای دستورالعمل‌های مدیریت اجرایی، تفکیک، جمع‌آوری و دفع خاص هستند.
- تفکیک زباله برای نیروهای خدماتی اهمیت دارد.
- ظرف غذای بیمار عفونی با هماهنگی آشپزخانه بایستی یکبار مصرف در نظر گرفته شود.
- باقیمانده نان و غذای پرسنل بایستی روزانه از بخش خارج شود.
- کنترل گل و گیاه:
- گل‌های تازه، گل‌های خشک و گیاهان گلدانی می‌توانند محل مناسبی برای انواع باکتری‌ها (مانند پسودوموناس آئروژینوزا) و قارچ‌ها باشند و شواهد زیادی مبنی بر افزایش خطر عفونت‌های بیمارستان با وجود گیاهان در بخش‌ها وجود دارد.
- مداخلات شامل محدود کردن گل و گیاه، خروج آن‌ها با دستکش، شستن دست‌ها پس از تماس با مواد گیاهی، تعویض آب گلدان‌ها هر دو روز یک بار خارج از محیط بیمار، و گندزدایی گلدان پس از استفاده است.
- از آوردن گل به اتاق بیماران دچار اختلال ایمنی و بیماران بستری در ICU باید خودداری شود.
- کنترل حشرات:
- حشرات می‌توانند ناقل مکانیکی برای انتقال میکروارگانیسم‌ها باشند و نقش مهمی در حمل میکروارگانیسم‌های پاتوژن ایفا می‌کنند.
- کنترل و ریشه‌کنی حشرات و جوندگان از تمام محیط‌های داخلی شامل حذف منابع غذایی/لانه، رعایت بهداشت محیط، جلوگیری از ورود حشرات (نصب توری)، و مبارزه شیمیایی (سم‌پاشی دوره‌ای با سموم مجاز) را شامل می‌شود.
چک لیست‌های بهداشت محیط مورد نیاز مسئولین در محیط‌های درمانی
هر مرکز برای نظارت صحیح و جلوگیری از فراموش شدن انجام اقدامات مورد نیاز، باید چک لیست های مناسبی در اختیار مسئولان مستقیم و ناظر بر کارها قرار دهد.
- بیمارستانها به چهار منطقه (A، B، C، D) تقسیم می‌شوند که روش‌های نظافت و ضد عفونی در هر منطقه متفاوت است.
این تقسیم‌بندی می‌تواند مبنایی برای تهیه چک لیست نظافت باشد. - لازم است سیاست‌های خاصی در ارتباط با بکارگیری روش‌های مناسب با فواصل زمانی استاندارد جهت نظافت قسمت‌های مختلف (دیوارها، کفپوش‌ها، رختخواب‌ها، پرده‌ها، اثاثیه، حمام‌ها، توالت‌ها و کلیه وسایل مورد استفاده) در نظر گرفته شود.
این نشان می‌دهد که چک لیست باید شامل این موارد و فواصل زمانی آن‌ها باشد. - جداول زمان‌بندی و روش‌های انجام نظافت و ضد عفونی بر اساس بخش‌های مراکز درمانی، باید تنظیم گردد.
مسئول بخش بایستی برنامه ریزی فواصل زمانی نظافت را انجام دهد. این جداول و برنامه‌ها می‌توانند به عنوان مبنای چک لیست عمل کنند. - روش کار، تناوب دفعات نظافت و محصولات مورد استفاده به وسیله سیاست هر مرکز بهداشتی درمانی تعیین می‌شود. این سیاست‌ها باید در چک لیست‌ها لحاظ شوند.
تفاوت مواد ضدعفونی کننده (گندزدا) و دترجنت (پاک کننده)
گندزدا (Disinfectant): ماده شیمیایی است که موجب نابودی میکروارگانیسم‌های مفید و بیماری‌زا می‌شود و بیشتر در مورد فرم‌های رویشی کاربرد دارد و معمولاً شامل اسپور باکتری‌ها نمی‌شود. فقط بر روی اشیاء بی‌جان استفاده می‌شود و بر روی سطوح بدن بکار نمی‌رود. گندزدایی یعنی کشتن عوامل بیماری‌زا بوسیله مواد شیمیایی یا وسایل فیزیکی.
ضدعفونی کننده (Antiseptic): به عواملی اطلاق می‌گردد که از رشد و تکثیر میکروب‌ها روی نسوج زنده جلوگیری کرده و یا موجب نابودی آن‌ها می‌شود که بطور اختصاصی در مورد سطوح زنده کاربرد دارند.
دترجنت (Detergent/ماده پاک کننده): ماده یا ترکیبی که پس از انحلال در آب، کشش سطحی مایع را تغییر داده (معمولاً کم می‌کند). با عمل پاک کنندگی خود باعث حذف فیزیکی میکروب‌ها می‌شود (مانند صابون).
تفاوت اصلی: مواد ضدعفونی کننده با اثر بر روی باکتری‌ها باعث جلوگیری از رشد آن‌ها می‌شوند ولی دترجنت‌ها با اثر فیزیکی باعث حذف میکروارگانیسم‌ها می‌شوند.
رعایت دقیق دستورالعمل‌ها و سیاست‌های داخلی هر بیمارستان در این زمینه الزامی است.
بهداشت محیط و تمیز کردن بخش اورژانس در بیمارستان
بخش اورژانس به دلیل ماهیت فعالیت و مراجعه بیماران با وضعیت‌های مختلف، به عنوان یک منطقه پرخطر از نظر انتقال عفونت محسوب می‌شود، مشابه بخش‌های ICU یا اتاق عمل.
بنابراین، رعایت اصول بهداشت محیط و دستورالعمل‌های نظافت و گندزدایی در این بخش از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است
نکات زیر برای تمیز کردن بخش اورژانس قابل توجه است:
اصول کلی نظافت و گندزدایی در مناطق پرخطر:
- نظافت روزانه برای تمیز نگه داشتن محیط و عاری ساختن آن از گرد و غبار ضروری است. هدف از نظافت، ریشه‌کنی یا کاهش جرم‌هایی است که میکروارگانیسم‌ها در آن‌ها وجود دارند.
- در مناطق پرخطر مانند بخش اورژانس، استفاده از مواد دترجنت (پاک کننده) مناسب و سپس محلول‌های ضدعفونی کننده ضروری است.
- برای جلوگیری از انتقال و انتشار عفونت، هر اتاق (یا فضای رسیدگی به بیمار) در بخش اورژانس باید با وسایل جداگانه نظافت شود. این موضوع به ویژه برای مناطق با بیماران عفونی یا حساسیت بالا تاکید شده است که بخش اورژانس می‌تواند شامل این دسته از بیماران باشد.
- تمام سطوح و توالت‌ها در مناطق پرخطر (مانند بخش اورژانس) باید روزانه نظافت گردند .
- در صورت مشاهده آلودگی قابل رؤیت، باید محل آلوده فوراً نظافت و در صورت نیاز گندزدایی شود.
- برنامه نظافت هر بخش، به ویژه بخش‌های پرخطر، باید با موافقت مسئول پرستاری همان بخش و در بخش‌های پرخطر مانند ICU و اتاق عمل، حتماً با موافقت کمیته کنترل عفونت انجام گیرد. این نشان‌دهنده لزوم برنامه‌ریزی دقیق و تخصصی برای نظافت بخش اورژانس نیز هست.
نظافت سطوح مختلف:
- کف زمین: نظافت روزانه کف برای تمیزی کافی به نظر می‌رسد. اگرچه استفاده از مواد گندزدا به جای دترجنت تغییر قابل توجهی در میزان انتقال عفونت نشان نداده است، اما در مناطقی که خطر آلودگی با عوامل بیماری‌زا وجود دارد
استفاده از گندزدا با نظر مسئول کمیته کنترل عفونت یا میکروبیولوژیست انجام می‌شود.
در صورت پاشیده شدن خون یا مایعات آلوده بدن، گندزدایی کف ضروری است. - برای نظافت کف، باید از روش‌هایی استفاده شود که گرد و غبار ایجاد نکند. استفاده از جاروی دستی توصیه نمی‌شود؛ بهتر است از سیستم‌های وکیوم (جاروبرقی) استفاده شود.
- سطوح با تماس مکرر دست: سطوحی مانند دستگیره درب‌ها، نرده‌های تخت، کلیدهای برق و دیوارهای اطراف دستشویی در اتاق بیمار که دست به طور مکرر با آن‌ها در تماس است، نیاز به نظافت منظم دارند.
تناوب نظافت این سطوح با توجه به میزان آلودگی و سیاست مرکز تعیین می‌شود. - دیوارها و سقف: این سطوح در صورت تمیز، صاف، خشک و سالم بودن، احتمال خطر عفونت بسیار پایینی دارند.
نظافت دوره‌ای (مثلاً هر ۱۲ تا ۲۴ ماه) برای جلوگیری از آلودگی ظاهری کافی است.
گندزدایی این سطوح نیاز نمی‌باشد، مگر در صورت مشاهده آلودگی شناخته شده (مانند خون، ادرار یا مایعات آلوده) که باید پاک شود. دیوارهای آسیب دیده باید به سرعت ترمیم شوند، به ویژه در مناطق پرخطر. - توالت‌ها، دستشویی‌ها و حمام‌ها: این نواحی مرطوب باید حداقل روزی یک بار با مواد پاک کننده شسته شوند.
نظافت روتین با محلول دترجنت کافی است. در بخش‌های عفونی، توالت‌ها، دستشویی‌ها و حمام‌ها باید روزانه تمیز و با مواد ضدعفونی کننده مناسب گندزدایی شوند
توالت‌های فرنگی مشترک در بخش‌های عفونت دستگاه گوارش باید پس از استفاده بیماران ضدعفونی شوند (با هیپوکلریت سدیم ۰.۵%)
شیرآلات و اتصالات نیز باید در هنگام نظافت شسته شوند - ظرف‌های مایع دستشویی پس از هر بار خالی شدن باید شسته و خشک شده و سپس پر شوند تا از رشد باکتری در صابون مایع جلوگیری شود
مدیریت خون و مایعات آلوده بدن:
- پاشیده شدن خون و مایعات آلوده به خون در محیط بخش اورژانس یک خطر جدی است و نیازمند اقدامات فوری است
- هنگام پاک کردن این ترشحات، پوشیدن دستکش یک بار مصرف و در صورت لزوم سایر محافظ‌ها (مانند آپرون پلاستیکی و ماسک) الزامی است
- مقدار کم آلودگی (مانند ادرار یا غذا) با آب و دترجنت کافی است اما ترشحات حاوی ارگانیسم‌های بالقوه خطرناک (از جمله خون) باید با گندزدا پاک شوند
- برای پاک کردن خون و مواد آلوده، ابتدا باید با حوله یک بار مصرف جمع‌آوری شوند.
سپس محل با آب و دترجنت شسته و در نهایت با محلول هیپوکلریت سدیم (آب ژاول) گندزدایی شود. غلظت گندزدا بستگی به صاف بودن سطح دارد (۱% برای سطوح صاف و ۱۰% برای سطوح دارای خلل و فرج).
استفاده از گندزداهای نسل جدیدتر نیز توصیه می‌شود. - در صورت ریخته شدن مقدار زیاد خون یا مایعات آلوده، ابتدا باید محل با حوله یک بار مصرف پوشانده شود، سپس محلول هیپوکلریت سدیم ۱۰% روی آن ریخته شده و حداقل ۱۰ دقیقه صبر شود، سپس با حوله یک بار مصرف جمع‌آوری شده و پس از آن محل شسته و گندزدایی شود
مدیریت پسماند در بخش اورژانس:
- زباله‌های بخش اورژانس به عنوان زباله‌های عفونی و خطرناک طبقه‌بندی می‌شوند
- زباله‌های عفونی و خطرناک باید در کیسه‌های مقاوم زرد رنگ جمع‌آوری شده و به محل نگهداري موقت زباله‌های عفونی منتقل گردند
- وسایل نوک تیز و برنده (مانند سرسوزن و تیغ جراحی) باید در Safety Box جمع‌آوری شوند و پس از پر شدن دو سوم آن، درب آن بسته شده و به جایگاه زباله منتقل شود
از گذاشتن مجدد درپوش نیدل پس از استفاده جداً خودداری شود - سطل‌های زباله بخش اورژانس باید دارای درب، مقاوم، قابل شستشو و مجهز به کیسه زباله زرد رنگ باشند.
سطل‌ها باید پس از تخلیه روزانه زباله، شستشو و ضدعفونی شوند - ترالی‌های جمع‌آوری زباله باید پس از هر بار تخلیه شستشو و ضدعفونی شوند و درب آن‌ها هنگام حمل زباله بسته باشد
نظافت وسایل و تجهیزات بخش اورژانس:
- تخت‌ها و لاکرها (کمد کنار تخت) باید بعد از ترخیص هر بیمار با ماده دترجنت شسته و خشک شوند
در مورد بیماران عفونی، ابتدا از یک ماده گندزدا استفاده شده و سپس شستشو با دترجنت انجام گیرد - ترالی پانسمان و دارو باید قبل از شروع کار و در پایان هر شیفت کاری با محلول گندزدایی مناسب تمیز شود
- وسایل تمیز کننده (مانند تی‌ها، سطل‌ها، پارچه‌ها) باید پس از هر بار استفاده به خوبی شسته و خشک شده و در محل مناسب نگهداری شوند
تی‌ها باید آویزان شوند و از قرار دادن تی‌های مرطوب روی زمین خودداری شود - استفاده از وسایل تمیز کننده اختصاصی برای مناطق پرخطر مانند بخش اورژانس توصیه می‌شود. این وسایل باید رنگ‌بندی شوند تا از جابه‌جایی آن‌ها بین بخش‌های مختلف جلوگیری شود
بهداشت فردی پرسنل خدماتی و درمانی در بخش اورژانس:
- پرسنل شاغل در بخش اورژانس به دلیل کار در محیط پرخطر، بیش از دیگران در معرض بیماری قرار دارند
- پرسنل خدماتی مسئول نظافت باید آموزش‌های لازم را در خصوص خطرات کار، روش‌های صحیح نظافت، استفاده از مواد شوینده و گندزدا، و رعایت بهداشت فردی دریافت کنند
- استفاده از وسایل حفاظت فردی (مانند دستکش، ماسک، چکمه، عینک) در هنگام انجام وظایف نظافتی و درمانی در بخش اورژانس ضروری است
- شستشوی بهداشتی دست‌ها برای تمام پرسنل، به ویژه پس از تماس با بیماران یا مواد آلوده، از اهمیت بالایی برخوردار است
- لباس‌های کار باید در بیمارستان شسته و نگهداری شوند و به منزل برده نشوند
ملاحظات محیطی در بخش اورژانس بیمارستان:
- قراردادن گلدان‌های خاکدار در بخش اورژانس ممنوع است
- تلفن‌های همراه می‌توانند عامل انتقال عوامل بیماری‌زا باشند و رعایت موارد کنترل عفونت و شستن دست‌ها برای مقابله با این خطر ضروری است
توجه داشته باشید که این نکات بر اساس اطلاعات موجود در منابع ارائه شده‌اند و ممکن است دستورالعمل‌های داخلی هر بیمارستان شامل جزئیات بیشتری باشد که باید رعایت شود
بهداشت محیط بخش‌های غیرویژه و عمومی در بیمارستان
در خصوص بخش‌های عمومی بیمارستان (بخش‌های داخلی، اطفال و نوزادان، جراحی، ارتوپدی و غیره) منابع معتبر بیمارستان را به چهار منطقه از نظر بهداشت محیط تقسیم می‌کنند که هر منطقه نیازمند روش‌های نظافتی خاص خود است.
این مناطق بر اساس میزان تماس با بیمار و حساسیت یا عفونی بودن بیماران تعریف می‌شوند:
- منطقه A: مناطقی که تماس با بیمار ندارند، مانند پذیرش، کتابخانه و پاویون‌ها. در این مناطق نظافت عادی توصیه می‌شود.
- منطقه B: مکان‌هایی که بیماران بستری در آن‌ها عفونی نبوده یا حساسیت بالایی ندارند.
بخش‌هایی مانند بخش داخلی، ارتوپدی و بخش‌های عمومی جراحی (برای بیماران غیرعفونی یا غیرحساس) معمولا در این دسته قرار می‌گیرند.
در این مناطق، روش‌هایی برای نظافت باید به کار گرفته شود که گرد و غبار ایجاد نکند.
استفاده از جاروهای برقی یا معمولی در این مناطق توصیه نمی‌شود.
هرگونه آلودگی با خون و مایعات دیگر بدن باید ابتدا ضدعفونی شده و سپس نظافت انجام گیرد.
تمام سطوح و توالت‌ها در این منطقه باید روزانه نظافت گردند. در صورت رویت آلودگی، محل آلوده باید سریعاً نظافت و در صورت نیاز گندزدایی گردد. - منطقه C: بخش‌های ایزوله یا بیماران عفونی شده.
بیمارانی که در هر یک از بخش‌های تخصصی (مانند داخلی، اطفال، جراحی) مبتلا به عفونت واگیردار هستند، در صورت ایزوله شدن تحت پروتکل‌های این منطقه قرار می‌گیرند.
در این منطقه، نظافت با دترجنت‌های مناسب و سپس محلول‌های ضدعفونی کننده لازم است.
جهت جلوگیری از انتقال و انتشار عفونت، هر اتاق باید با وسایل جداگانه نظافت شود. تمام سطوح و توالت‌ها در این منطقه باید روزانه نظافت گردند. در صورت رویت آلودگی، محل آلوده باید سریعاً نظافت و در صورت نیاز گندزدایی گردد.
بخش‌های عفونی باید کاملاً از سایر بخش‌ها مجزا باشند و تهویه آن‌ها نیز مستقل از سیستم تهویه عمومی بیمارستان باشد. رختکن کارکنان نیز باید مجزا و در داخل بخش پیش‌بینی شود.
وسایل نظافت بخش عفونی باید اختصاصی بوده و محل شستشو و نگهداری با شرایط بهداشتی برای آن‌ها منظور گردد.
توالت‌ها، حمام‌ها و دستشویی‌های بخش عفونی باید روزانه و مرتب تمیز و با مواد ضدعفونی کننده مناسب گندزدایی گردند. ظروف غذای بیماران عفونی ترجیحاً باید یکبار مصرف باشد. - منطقه D: بیماران با حساسیت بسیار بالا (حفاظت به صورت ایزولاسیون) یا سایر مکان‌های محافظت شده.
این منطقه شامل اتاق‌های عمل (بخش جراحی)، اتاق‌های زايمان، بخش مراقبت‌های ويژه، بخش نگهداری نوزادان نارس (بخش اطفال و نوزادان) و بخش دياليز است که نياز به استفاده از محلول‌های دترجنت و ضدعفونی كننده دارد.
در این مکان‌ها نیز استفاده از وسایل نظافت مجزا لازم است. تمام سطوح و توالت‌ها در این منطقه باید روزانه نظافت گردند.
در صورت رویت آلودگی، محل آلوده باید سریعاً نظافت و در صورت نیاز گندزدایی گردد.
نکات کلی بهداشت محیط در بخش‌های عمومی بیمارستان
- نظافت روزانه: پاک و تمیز نمودن محیط بیمارستان شامل کف زمین، دیوارها، سقف‌ها، شیشه‌ها، تخت‌ها، روی کمدها و سایر اثاثیه، همچنین نظافت توالت‌ها، حمام‌ها و سینک‌ها باید به طور روزانه توسط پرسنل خدمات صورت گیرد
- نظافت کف زمین: در بخش‌های بیماران و راهروها، می‌توان از تی‌ها با رنگ‌های سبز یا آبی استفاده کرد.
نخ تی باید هر ۱۵ روز یکبار تعویض شود.
شستشوی تی‌ها بعد از هر بار استفاده و خشک کردن آن‌ها با دستگاه تی‌شوی و سپس آویزان کردن آن‌ها ضروری است. قرار دادن تی‌های مرطوب روی زمین به هیچ وجه توصیه نمی‌شود. محلول‌های پاک کننده برای نظافت کف باید مرتبا تعویض شده و پس از اتمام نظافت روزانه دور ریخته شوند
بهتر است برای پاک کردن کف زمین با ماده دترجنت از دو سطل استفاده شود
سطوح کف زمین باید مطابق با شکل ارائه شده با حرکت مارپیچی تی کشی شود. - نظافت سطوح: سطوح با کمترین تماس دست (مثل کف و سقف) نیاز به نظافت و گردگیری منظم دارند و کف حداقل در هر شیفت کاری یک بار نظافت شود. سطوحی که دست به طور مکرر با آن‌ها در تماس است (مانند دستگیره درب‌ها، نرده‌های تخت‌ها، کلیدهای برق، دیوارهای اطراف دستشویی در اتاق بیمار) نیازمند نظافت بیشتری هستند و تناوب آن توسط سیاست هر مرکز تعیین می‌شود.
روی کمدها باید روزانه با یک محلول دترجنت تازه تهیه شده و دستمال یک بار مصرف پاک شود. قفسه‌ها و طبقچه‌ها نیز باید به همین روش پاک شوند. - نظافت توالت‌ها و حمام‌ها: توالت‌ها حداقل روزانه یکبار بایستی نظافت شوند، همچنین اگر به صورت قابل رؤیت آلوده شوند باید پاک گردند. جهت نظافت، استفاده روتین از محلول دترجنت کافی است. در مورد توالت فرنگی مشترک بعد از استفاده بیمارانی که مبتلا به عفونت دستگاه گوارش می‌باشند، ضدعفونی نمودن الزامی است. حمام‌ها نیز باید حداقل روزی یک بار توسط پرسنل خدمات شسته شوند. بعد از استحمام بیماران عفونی یا قبل از استحمام بیمارانی که زخم باز دارند، باید حمام را گندزدایی کرد و برای اینکار می‌توان از ترکیبات کلردار استفاده نمود. توالت‌ها، دستشویی‌ها و حمام‌های بخش‌ها باید بطور مرتب و روزانه تمیز و ضدعفونی گردند. پرسنل خدمه بایستی در هنگام شستشوی سرویس‌های بهداشتی از دستکش مخصوص و چکمه استفاده نمایند.
- نظافت دستشویی‌ها (سینک‌ها): محل شستشوی دست‌ها بایستی حداقل روزانه توسط پرسنل خدمات تمیز گردد. برای نظافت روتین دترجنت کافیست. ضمناً در هنگام شستشو کلیه شیرآلات و اتصالات نیز بایستی شستشو شود. در مواردی که بیمار عفونی یا مبتلا به ارگانیسم‌های مقاوم باشد، بایستی از ماده ضدعفونی کننده (مانند هیپوکلریت سدیم 0.5%) استفاده شود. سینگ‌های مخصوص شستشوی دست نباید سوراخ آن‌ها با درپوش بسته شوند.
- نظافت تخت و لوازم بیمار: کلیه وسایل تخت بیمار از قبیل تشک، پتو، ملحفه‌ها و روتختی بایستی بطور مرتب تعویض و بطور پیوسته سالم، تمیز و عاری از آلودگی باشد
در هنگام تعویض ملحفه بایستی از دستکش و ترجیحاً ماسک استفاده شود. تخت‌ها و لاکرهای بیماران را باید بعد از ترخیص هر بیمار با ماده دترجنت شسته و سپس خشک کنید. در مورد بیماران عفونی از یک ماده گندزدا استفاده و سپس با یک ماده دترجنت شسته و آبکشی و خشک کنید.
تشک و بالش‌ها باید داخل روکش ضد آب قرار گیرند و اگر احتمال آلودگی آن‌ها با مایعات بدن بیمار می‌رود در داخل یک رویه ضد آب دیگر نیز قرار گیرند.
برای رفع آلودگی روکش‌ها استفاده از محلول دترجنت و خشک کردن آن‌ها معمولا کافی است. تخت بیمار بایستی به طور مرتب و بعد از ترخیص بیمار کاملاً ضدعفونی شود. - مدیریت پسماند: سطل‌های زباله درب دار، مجهز به کیسه زباله با رنگ مناسب در کلیه اتاق‌ها و سرویس‌های بهداشتی بایستی قرارداشته باشد
زباله‌ها باید مرتباً تخلیه شده و سطل‌ها شستشو و ضدعفونی شوند. کلیه وسایل برنده و نوک تیز بایستی در Safety Box مخصوص جمع آوری و بعد از پر شدن تا 2/3 درب آن بسته و به جایگاه زباله منتقل شود.
زباله‌های معمولی در کیسه‌های مقاوم مشکی و زباله‌های عفونی و خطرناک در کیسه‌های مقاوم زرد رنگ جمع‌آوری می‌شوند.
در هنگام جمع آوری البسه آلوده شده با خون و یا سایر مایعات بدن بایستی ملحفه بصورتی پیچیده شود که قسمت آلوده در وسط ملحفه محفوظ نگه داشته شود. همچنین باید از عدم باقی ماندن وسایل نوک تیز و سوزن در داخل ملحفه‌ها اطمینان حاصل نمود. - پاشیده شدن خون و مایعات آلوده بدن: در صورت پاشیده شدن خون و مایعات آلوده به خون، بایستی دستکش و در صورت لزوم سایر محافظ‌ها پوشیده شود [25، 88]. خون و مواد آلوده با حوله یک بار مصرف جمع آوری و پاک شود
محل مورد نظر با آب و دترجنت شسته شود سپس با محلول هیپوکلریت سدیم (آب ژاول) گندزدایی شود؛ رقت‌های متفاوتی بسته به صاف یا خلل‌دار بودن سطح یا حجم آلودگی ذکر شده است - گل و گیاه: قرار دادن گلدان‌های خاکدار در کلیه اتاق‌های بستری ممنوع است
تحقیقات وجود میکروارگانیسم‌ها (مانند سودوموناس آئروژینوزا، فوزاریوم و آسپرژیلوس) در آب گلدان‌ها و گیاهان گلدانی را نشان داده و شواهد زیادی در باره نقش گیاهان موجود در بخش‌ها، با افزایش خطر عفونت‌های بیمارستانی وجود دارد
توصیه می‌شود گل و گیاه به وسیله کارکنان محدود شود (بدون برخورد با بیمار)، کارکنان پس از پوشیدن دستکش گیاهان را از بخش خارج کنند، پس از هر گونه تماس با مواد گیاهی، دست‌ها شسته شود.
از آوردن گل به اتاق بیماران دچار اختلال ایمنی و بیماران بستری در ICU باید خودداری شود. بخش نوزادان نیز در منطقه حساس D قرار دارد و احتمالاً این توصیه شامل حال نوزادان نارس نیز می‌شود. - کنترل حشرات: حشرات می‌توانند ناقل مکانیکی برای انتقال میکروارگانیسم‌ها باشند. کنترل و ریشه‌کنی آن‌ها شامل حذف منابع غذایی و لانه حشرات، رعایت بهداشت محیط، جلوگیری از ورود حشرات (نصب توری) و مبارزه شیمیایی (سم‌پاشی دوره‌ای) است.
پنجره‌های بازشو اتاق‌ها بایستی مجهز به توری ضد زنگ باشند. - مسئولیت نظارت: مسئولیت نظارت بر حسن انجام موارد بهداشتی بر عهده سرپرستار (مسئول شیفت) می‌باشد. مراحل نظافت در بخش‌ها بر عهده پرسنل خدمات بوده و باید بر طبق برنامه مشخص انجام شود
نظافت و ضدعفونی در مواردی که خطر انتقال عفونت افزایش می‌یابد (مثل ریختن خون، وجود بیمار پرخطر) حتماً باید با نظارت پرستار مسئول بخش صورت گیرد. تنظیم برنامه نظافت هر بخش بایستی با موافقت مسئول پرستاری همان بخش صورت گیرد.
بهداشت محیط و تمیز کردن در بخش اتاق عمل
اتاق‌های عمل در بیمارستانها ضمن دارا بودن شرایط بهداشتی سایر بخش‌ها، باید دارای شرایط ویژه بهداشتی باشند.
بهسازی و رعایت اصول بهداشت محیط در بیمارستان علاوه بر کاهش مخازن قوی میکروارگانیسم‌ها، تأثیر مهمی در زیبایی محیط و جلب اعتماد بیماران دارد.
شرایط بهداشتی سطوح در اتاق عمل
- کف: کلیه قسمت‌های اتاق عمل باید سالم، بدون درز و شکاف باشد و جنس آن به گونه‌ای باشد که ذرات از آن پخش نگردد و غیر قابل نفوذ به آب و قابل شستشو باشد.
محل اتصال کف به دیوار باید بدون زاویه باشد. کف اتاق‌های عمل باید با کفپوش فاقد خلل و فرج پوشیده شود. کف اتاق‌ها و راهروهای بخش‌ها باید بطور مرتب در هر نوبت کاری نظافت و سپس با محلول مناسب گندزدایی گردد. - دیوارها: دیوارها باید تا سقف کاشی‌کاری به رنگ کاملاً روشن، سالم، بدون درز و شکاف و ترک خوردگی و مقاوم به مواد ضد عفونی کننده و پاک کننده باشد.
در صورتی که دیوارها تمیز، صاف، خشک و سالم باشند، خطر عفونت بسیار پایین است.
در صورت مشاهده آلودگی شناخته شده مانند خون، ادرار یا مایع آلوده کننده، دیوارها باید پاک شوند. این گونه دیوارها باید به سرعت ترمیم شوند، بویژه در اتاق عمل. - سقف: سقف باید سالم، بدون درز و شکاف، ترک خوردگی، به رنگ روشن و قابل شستشو باشد.
در صورتی که سقف تمیز، صاف، خشک و سالم باشد، خطر عفونت بسیار پایین است.
نظافت و گندزدایی اتاق عمل
- نظافت محیط بیمارستان شامل پاک و تمیز نمودن کف زمین، دیوارها، سقف‌ها، شیشه‌ها، تخت‌ها، روی کمدها و سایر اثاثیه توسط پرسنل خدمات صورت می‌گیرد.
- نظافت روزانه بیمارستان باید به صورتی انجام گیرد که محیط آن تمیز و عاری از گرد و غبار و آلودگی باشد.
- شستشو با آب و مواد پاک کننده، رایج‌ترین روش برای انجام نظافت است. هدف از نظافت روزانه بیمارستان، حذف یا کاهش جرم‌های قابل مشاهده است، زیرا ۹۰% میکروارگانیسم‌ها در این جرم‌ها وجود دارند.
- نظافت مرطوب با فواصل زمانی مشخص جهت برطرف نمودن رسوبات، رنگ‌ها و آلودگی‌ها استفاده می‌شود.
توالت‌ها و سایر مناطق مرطوب مشابه، حداقل روزانه ۲ تا ۳ بار به نظافت نیاز دارند.
توالت‌ها، دستشویی‌ها و حمام‌های بخش‌ها باید بطور مرتب و روزانه حداقل دو بار تمیز و ضد عفونی گردند.
کلیه توالت‌ها، دستشویی‌ها و حمام‌های اتاق عمل بایستی بطور مرتب و روزانه حداقل دو بار، پس از شستشو با مواد ضدعفونی کننده مناسب، گندزدایی گردند. - محلول‌های پاک کننده و وسایلی که جهت نظافت استفاده می‌شوند، ممکن است به شدت با باکتری‌ها آلوده شده باشند.
پس از اتمام نظافت، این محلول‌ها باید در اسرع وقت دور ریخته شوند. محلول‌های پاک کننده باید مرتباً تعویض شده و پس از اتمام نظافت روزانه دور ریخته شوند.
محلول‌های پاک کننده که نیاز به رقیق سازی دارند، باید تازه و به صورت روزانه تهیه گردند و از نگهداری آن‌ها برای روز بعد خودداری شود. - پس از پاک کردن، سطوح باید حتی الامکان خشک باقی بمانند. خشک نمودن وسایل تمیز کننده زمین ضروری است، زیرا این وسایل به راحتی با باسیل‌های گرم منفی آلوده می‌شوند.
- تحقیقات نشان می‌دهند که ضد عفونی کردن کف اتاق‌ها به طور منظم، مزیت خاصی نسبت به نظافت با آب و پاک کننده ها در کاهش عفونت‌های بیمارستانی ندارد.
به طور معمول استفاده از یک ماده دترجنت به تنهایی برای کف کافی است. فقط در مواردی که خطر آلودگی با بعضی عوامل بیماری زا وجود دارد، باید از یک ماده گندزدا استفاده شود.
شرایط تهویه در اتاق عمل
هوا باید به طور مرتب با روش مناسب تهویه شود. دمای خشک باید بین ۲۰ تا ۲۴ درجه سانتی‌گراد و رطوبت نسبی بین ۵۰ تا ۶۰ درصد باشد. اتاق‌های عمل باید تحت فشار مثبت نسبت به فضاهای بیرونی بوده و دستگاه تهویه آن ۱۵ تا ۲۰ مرتبه در ساعت هوا را تعویض نماید. به منظور ایجاد حرارت و برودت لازم در اتاق‌ها، بایستی ترجیحاً از سیستم تهویه مطبوع استفاده شود و در غیر این صورت حداقل از سیستم حرارت مرکزی (شوفاژ) و کولر استفاده شود.
مدیریت پسماند در اتاق عمل:
زباله‌های تیز و برنده (مانند سوزن، سر سرنگ، تیغ) در اتاق عمل بایستی در سفتی باکس‌ها ریخته شوند.
پس از پر شدن، درب آن قفل شده و بعد از برچسب‌گذاری و ثبت مشخصات، به سردخانه پسماند انتقال داده شود.
زباله‌های عفونی در کیسه‌های زرد و در داخل سطل‌های زرد رنگ جمع‌آوری شوند. زباله‌های شیمیایی و دارویی در کیسه‌های سفید و در داخل سطل‌های سفید رنگ جمع‌آوری شوند.
زباله‌های غیر عفونی و عادی در کیسه‌های مشکی و در سطل‌های آبی رنگ جمع‌آوری شوند. پسماندهای اتاق‌های عمل عفونی محسوب می‌گردد.
امکانات رفاهی پرسنل اتاق عمل
اتاق استراحت کادر اتاق عمل بایستی در قسمت رختکن‌های محوطه اتاق عمل مستقر گردد.
محل رختکن جراح و کادر پرستاری و تکنسین‌ها ضمن برخورداری از شرایط بهداشتی، باید دارای کمد لباس انفرادی و دوش نیز باشد.
پاکسازی و تجهیزات اتاق عمل
پاکسازی به معنی حذف تمام آلودگی‌ها (مواد آلی و معدنی) از اجسام و سطوح است.
این عمل مؤثرترین مرحله در هر یک از روش‌های گندزدایی است و حتماً باید همراه یا قبل از تمام روش‌های ضد عفونی استفاده شود.
- برای پاک کردن زمین، بویژه در محل تهیه غذا و اتاق‌های درمان و مراقبت، نباید از جاروی دستی استفاده کرد.
استفاده از جاروی برقی یا زمین شوی جاذب گرد و غبار روش مناسبی است. - پرسنل خدمات که مسئول نظافت هستند، باید آموزش دیده باشند و نکات بهداشت فردی را رعایت کنند.
آن‌ها باید از وسایل ایمنی فردی مخصوص هنگام کار استفاده کنند، از جمله لباس کار مناسب، دستکش (مقاوم و محکم هنگام شستشوی وسایل تیز و برنده)، پیش بند پلاستیکی، ماسک و عینک ایمنی یا نقاب برای محافظت از چشم‌ها و استنشاق ذرات.
برای تمیز کردن قسمت‌های مختلف از دستمال‌های جداگانه استفاده شود.
وسایل نظافت بخش باید اختصاصی بوده و محل شستشو و نگهداری با شرایط بهداشتی برای آن‌ها منظور گردد.
پس از استفاده، دستمال‌ها باید شستشو و کاملاً خشک شوند. وسایل تمیز کننده مانند تی‌ها و سطل‌ها باید پس از استفاده شسته شده و جهت خشک شدن آویزان یا وارونه قرار داده شوند.
استفاده از تی‌های نخ پنبه‌ای یا برس‌های مویی و کرکی برای پاک کردن سطوح جذب کننده توصیه نمی‌شود؛ به جای آن می‌توان از برس‌های نایلونی استفاده کرد.
بهداشت محیط در ICU و CCU
بخش‌های مراقبت‌های ویژه مانند ICU و CCU در بیمارستانها، به دلیل حساسیت بیماران و خطر بالای انتقال عفونت، جزو مناطق با حفاظت ویژه یا بخش‌های پرخطر دسته‌بندی می‌شوند.
رعایت دقیق اصول نظافت، شستشو و گندزدایی در این بخش‌ها از اهمیت بالایی برخوردار است.
- طبقه‌بندی منطقه: بخش‌های مراقبت ویژه (از جمله ICU و CCU) در طبقه‌بندی مناطق بیمارستان از نظر نیاز به نظافت و گندزدایی، معمولاً در منطقه D قرار می‌گیرند.
همچنین، بخش‌های ایزوله یا بیماران عفونی شده (که ممکن است در ICU/CCU نیز باشند) در منطقه C قرار می‌گیرند.
هر دو این مناطق نیاز به استفاده از محلول‌های دترجنت (پاک‌کننده) و گندزدا (ضدعفونی‌کننده) دارند. - تناوب نظافت: کلیه سطوح و توالت‌ها در این مناطق (C و D) باید روزانه، در هر شیفت کاری، نظافت، شستشو و گندزدایی شوند.
کف کلیه اتاق‌ها و راهروهای بخش‌ها نیز باید بطور مرتب در هر نوبت کاری نظافت و سپس با محلول مناسب گندزدایی گردد.
توالت‌ها، دستشویی‌ها و حمام‌های بخش‌های پرخطر یا عفونی بایستی بطور مرتب و روزانه حداقل دو بار تمیز و ضد عفونی گردند. - ماده پاک‌کننده و گندزدا: استفاده از مواد دترجنت معمولی جهت نظافت کافی بوده و بایستی بصورت تازه و روزانه تهیه گردند.
با این حال، در بخش‌های پرخطر مانند ICU/CCU، علاوه بر نظافت با دترجنت‌ها، استفاده از محلول‌های گندزدا نیز الزامی است.
مبنای انتخاب مواد ضدعفونی کننده و دستورالعمل رقت آن‌ها، حتماً باید با هماهنگی کمیته کنترل عفونت و بهداشت بیمارستان صورت پذیرد.
در مواردی که خطر انتقال عفونت وجود دارد، مانند ریختن خون یا مایعات آلوده، باید از ماده گندزدا استفاده شود. - نظارت: انجام مراحل نظافت در بخش‌های پرخطر مانند ICU حتماً بایستی با نظارت سرپرستار همان بخش و مسئول بهداشت و یا پرستار کنترل عفونت صورت گیرد.
تنظیم برنامه نظافت هر بخش، بویژه در بخش‌های پرخطر مانند اتاق عمل، ICU و CSR، حتماً بایستی با موافقت کمیته کنترل عفونت انجام گیرد. - وسایل نظافت: در مناطق با حفاظت ویژه (منطقه D) یا بخش‌های ایزوله/عفونی (منطقه C)، لازم است از وسایل نظافت مجزا و اختصاصی استفاده شود.
وسایل مربوط به نظافت از قبیل سطل‌ها و وسایل تمیزکننده زمین و سایر سطوح بایستی تمیز و بصورت خشک نگهداری شده و در محل مناسب تخلیه گردند.
خشک نمودن وسایل تمیز کننده زمین لازم است، زیرا این وسایل براحتی با باسیل‌های گرم منفی آلوده می‌شوند. تی‌های مورد استفاده بایستی بعد از هر بار استفاده کاملاً شسته و کاملاً خشک شوند. وسایل تمیزکننده پس از استفاده در اتاق بیماران عفونی یا اتاق‌های ایزوله یا بیمارانی که نقص سیستم ایمنی دارند، بایستی ضدعفونی شوند.
روش مرجح برای ضدعفونی این وسایل در لندری (رختشویخانه) با سیستم حرارتی است. - مدیریت پسماند: زباله‌های اتاق عمل، اورژانس، ICU، دیالیز و سایر بخش‌های مشابه، عفونی محسوب می‌شوند. پسماندهای عفونی باید در کیسه مقاوم زرد رنگ، که داخل سطل زباله زرد رنگ است، جمع‌آوری شوند.
زباله‌های تیز و برنده نیز باید در سفتی باکس‌ها جمع‌آوری شوند.
در بخش‌های ویژه مانند PICU و CCU، می‌توان در یونیت هر بیمار از safety box به صورت ثابت استفاده کرد. - امکانات بهداشتی: توالت‌ها و حمام‌های بخش‌های عفونی بایستی دارای هواکش باشند.
دستشویی‌ها نیز باید در هر شیفت بطور مرتب شستشو و ضدعفونی شوند. ظروف توزیع غذا در این بخش‌ها حتی‌الامکان باید یکبار مصرف باشد.
در غیر این صورت، با ظرفشویی اتوماتیک و مستقل در داخل بخش شستشو و ضدعفونی گردد.
به طور خلاصه، نظافت و شستشوی بخش‌های مراقبت ویژه نیازمند رویکردی جامع و سخت‌گیرانه است که شامل نظافت و گندزدایی مکرر و نظارت شده، استفاده از تجهیزات اختصاصی و مدیریت صحیح پسماندهای عفونی است تا خطر انتقال عفونت به حداقل برسد.
